ΚΙΤΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΗ, ελευθερώνοντας τη μνήμη
Η μνήμη δεν είναι μουσειακό είδος. Από τη φύση της είναι πολλαπλή, συλλογική αλλά και εξατομικευμένη. Ριζώνει στο υπαρκτό, στον χώρο, στο νεύμα, στην εικόνα, στο αντικείμενο. Δοχείο μνήμης αποτελεί για τους κατοίκους της πόλης η Κίτρινη Αποθήκη, μέσα στο οποίο έχει συσσωρευθεί η συλλογική και ατομική μνήμη μιας συγκεκριμένης εποχής.
Το έργο που παρουσιάζεται στις 20 Οκτωβρίου 2018 έξω από τον χώρο της Κίτρινης Αποθήκης είναι μια δράση (performance) μιας ώρας, η οποία βασίζεται σε μια ιδέα της Μαρίας-Ανδρομάχης Χατζηνικολάου, που έχει και την καλλιτεχνική επιμέλεια, εμπνευσμένη από τον κατοχικό Βόλο και την Κίτρινη Αποθήκη. Αποτελεί ομαδική εργασία τεσσάρων ανθρώπων, οι οποίοι, από διαφορετική σκοπιά και για τους δικούς του λόγους ο καθένας, είχαν μια σχέση με τον χώρο. Η συνάντησή τους στην Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Βόλου (ΟΠΙΒΟ), της οποίας είναι μέλη, και οι διεργασίες που έγιναν μέσα σε αυτή, τους έδωσαν την τελική ώθηση να δημιουργήσουν ένα ομαδικό έργο, με σκοπό τη διάχυση της μνήμης της Κίτρινης Αποθήκης ως υπενθύμιση στους παλαιότερους και ως μεταβίβαση-μετακένωση στους νεότερους.
Με το έργο αυτό το κτήριο αποκτά ενέργεια, γίνεται πρόσωπο, το οποίο πασχίζει να ακουστεί στην κοινότητα, να ενεργοποιήσει την ατομική και τη συλλογική μνήμη, να απαλύνει το τραύμα και εντέλει να μην ξεχαστεί, ειδικά μετά την επανάχρησή του στο άμεσο μέλλον.
Το ίδιο το μνημείο εκπροσωπεί το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Παραμένει στοιχείο και στοιχειό στην πόλη, μετά τη συγκεκριμένη χρήση του την εποχή της Γερμανικής Κατοχής, ως κολαστήριου, τόπου βασανισμού και θανάτου, από τους κατακτητές αλλά και από τους δωσίλογους συνεργάτες τους.
Με το έργο της η ομάδα γεφυρώνει το χάσμα, απελευθερώνει τη μνήμη στιγμιαία και την παραδίδει στους νέους, οι οποίοι στη συνέχεια θα το περάσουν στην επόμενη γενιά, διατηρώντας την ζωντανή. Μέσα από την καλλιτεχνική πράξη ως βιωματική προσέγγιση στην ιστορία του χώρου, οι νέοι μαθαίνουν, ενεργοποιούνται και ενεργοποιούν τη μνήμη και στη συνέχεια την παραδίδουν στους συνομηλίκους τους, στη συνοικία και στην πόλη ευρύτερα, προτρέποντάς τους να μην ξεχάσουν. Αυτό είναι και το νόημα του ‘μοιράσματος’ της κόκκινης κορδέλας - στο ξεκίνημα και στο κλείσιμο της δράσης, που οριοθετεί τον χώρο αλλά και τη μνήμη, με την αναγραφή των ονομάτων των θυμάτων της Κατοχής - στο κοινό-κοινότητα.
Το συνολικό έργο περιλαμβάνει video που προβάλλεται στον τοίχο της Αποθήκης (επί της οδού Γαζή), το οποίο έχει δημιουργήσει η εικαστικός Μαρία-Ανδρομάχη Χατζηνικολάου. Ανάμεσα στα παράθυρα του κτηρίου εμφανίζονται προσωπογραφίες νέων, οι οποίες δημιουργούν μια τοιχογραφία από πολλαπλές εναλλασσόμενες εικόνες, ένα παλίμψηστο του χθες στο σήμερα. Σημερινά πρόσωπα παίρνουν τον ρόλο εκείνων των νέων που πέρασαν από την Κίτρινη Αποθήκη, για να αποδείξουν ότι οι νέοι δεν φιμώνονται, επαναστατούν, διαμαρτύρονται, μιλούν. Ζητούν το δικαίωμα να τους μνημονεύει ολόκληρη η κοινότητα, για την οποία θυσιάστηκαν.
Παράλληλα με την προβολή, εκτυλίσσεται στον δρόμο μπροστά από το κτήριο, μια δράση με κίνηση και λόγο από νέους και παιδιά, βασισμένη σε αρχειακό υλικό, από την έρευνα, επεξεργασία και σύνθεση της φιλολόγου, θεατρολόγου και αρχειονόμου ΓΑΚ Αγγελικής Νικολάου. Το ξένοιαστο παιχνίδι των παιδιών δίνει βίαια τη θέση του στον φόβο, τον πόνο, τον όλεθρο. Για πρώτη φορά ακούγονται στον δημόσιο χώρο μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν την κόλαση μέσα στο κτήριο και επέζησαν.
Ο συνθέτης Κωστής Δρυγιανάκης ανασυνθέτει τις μαρτυρίες αυτές διαπλέκοντάς τες με ήχους της εποχής εκείνης αλλά και σύγχρονους, συγκεκριμένους και αφηρημένους, δημιουργώντας έτσι ένα ηχητικό πλαίσιο για αναστοχασμό πάνω στα γεγονότα της εποχής εκείνης και τη διαχείριση της μνήμης τους στις δεκαετίες που ακολούθησαν.
Επειδή ο λόγος ανήκει στους νέους, αυτοί κλείνουν τη δράση γράφοντας στο τοίχο της Αποθήκης το σύνθημα: «Για τη Ζωή και τη Λευτεριά!! Είμαστε αθώοι!!!», το οποίο το βγάζουν από τον εσωτερικό τοίχο και το προσφέρουν στους θεατές, στη γειτονιά, στην πόλη. Το απροσπέλαστο γίνεται δημόσιο και η εικόνα υπηρετεί τη μνήμη.
Η καλλιτεχνική αυτή δράση φωτίζει το ιστορικό κτήριο προσφέροντάς του ζωή για λίγο και βάζει τους ακροατές-θεατές στη διαδικασία συμμετοχικής σκέψης, περισυλλογής, ενδοσκόπησης και αναστοχασμού σε σχέση με το παρελθόν και την τραυματική μνήμη. Φέρει όλα αυτά στο παρόν και τους δίνει άλλη διάσταση. Ταυτόχρονα τα μετατρέπει σε συλλογική πράξη εκτόνωσης και κάθαρσης.
Το γκρίζο εγκαταλελειμμένο κτήριο των οδών Γαζή και Βασσάνη φωτίστηκε και ξαναέγινε κίτρινο, απέκτησε λόγο, διηγήθηκε, υπενθύμισε και αφέθηκε ξανά στον χρόνο.
Κατάλογος, ΚΙΤΡΙΝΗ ΑΠΟΘΗΚΗ "ελευθερώνοντας την μνήμη"
Με την υποστήριξη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα τριάντα χρόνια της λειτουργίας του.
